چغازنبیل میراث جهانی
مقدمه :
چغازنبیل میراث جهانی : اگر به سفرهای ماجراجویانه و تاریخی به اعماق دنیای باستان علاقه‌مند هستید ، پیشنهاد می‌دهیم در این سفر ما را همراهی کنید ؛ چرا که چی تریپ تصمیم دارد سفری به یکی از شهرهای باستانی در دل تاریخ داشته باشد و بنایی حیرت‌انگیز و به یادگار مانده از عصر ایلامی ها را معرفی کند . این شهر دوراونتاش یا چغازنبیل نام دارد که معبدی حیرت‌انگیز را در قلب خود جای داده و نخستین اثر تاریخی ایران است که در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
چغازنبیل میراث جهانی
ایلام تمدن باستانی :
اگر نام ایلام را شنیده باشید و کمی با این تمدن باستانی و تاریخ آن آشنا باشید، پس حتما نام چغازنبیل نیز به گوشتان خورده است یا حتی آن را دیده‌اید. محوطه چغازنبیل در واقع یک شهر به‌جای مانده از دوره ایلامی است که ۱۰۰ هکتار وسعت دارد. زیگورات چغازنبیل یا معبد چغازنبیل بنایی مطبق، شگفت‌انگیز، شاخص و مهم‌ترین بنای باقی‌‌مانده از این شهر باستانی است. این شهر در نیمه دوم هزاره دوم پیش از میلاد به دستور یکی از قدرتمند‌ترین پادشاهان ایلامی ساخته شد و در سال ۶۴۰ پیش از میلاد، به فرمان آشور بانی پال، پادشاه آشوری‌ها در جنگ با هومبان هالتاش، آخرین شاه ایلام ویران شد. چنانچه در کتیبه‌ای آمده است:
من زیگورات شوش را که از آجرهایی با سنگ لاجورد لعاب شده بود، شکستم … معابد ایلام را با خاک یکسان کردم … شوش را تبدیل به یک ویرانه کردم … ندای انسانی و بانگ شادی به دست من از آن جا رخت بربست…
چغازنبیل میراث جهانی
علت نامگذاری چغازنبیل :
زمانی که چغازنبیل کشف شد و پیش از کاوش های علمی و باستان شناسی این محوطه ، یک تپه بزرگ و شبیه یک سبد برگشته بود به همین دلیل به نام محلی چغازنبیل معروف شد. این اسم مرکب از دو واژه «چُغا» که در زبان لری به آن تپه می‌گویند و «زنبیل» به معنی سبد است؛ اما نام اصلی این مکان بر اساس کتیبه‌ها و آجرنوشته‌های به دست آمده از این محوطه، به زبان ایلامی «ال- اونتاش» (Al Untash) و به زبان اکدی «دور اونتاش» (Dur Untash) است . در همین کتیبه‌ها آمده که این شهر در دوران اوج شکوه و عظمت ایلام به دستور اونتاش ناپیریشا، یکی از پادشاهان مقتدر این امپراتوری بنا شده است ؛ به همین دلیل آن را ال اونتاش یعنی شهر یا قلعه اونتاش می‌گفتند.
داستان چغازنبیل :
امپراتوری ایلام پیش از به حکومت رسیدن مادها در ایران حکومت می‌کردند. یکی از پادشاهان معروف این امپراتوری به نام اونتاش گال، در سال ۱۲۵۰ پیش از میلاد دستور ساخت شهری مذهبی و سلطنتی به نام دوراونتاش در نزدیکی رودخانه دز و شهر باستانی شوش صادر کرد. این شهر و معابد آن برای پرستش دو خدای بزرگ و حامی امپراتوری ایلام یعنی ناپیریشاه (خدای شهر انشان) و این شوشینک (حامی شهر شوش) احداث شده و در مراسم‌های آیینی پذیرای زائران بود و سکونت دائمی نیز در آن وجود داشته است. در این شهر سه حصار تو در تو ساخته شده است که هفت دروازه دارد و در فاصله بین هر دو حصار کاخ‌ها، بناها، معابد و سازه‌های متعددی قراردارد .
چغازنبیل میراث جهانی
محله شاهی :
بین حصار بیرونی و حصار میانی ، محله شاهی قرار دارد. بناهای این محدوده شامل كاخ شماره سه ، كاخ شماره دو، كاخ - آرامگاه و معبدی خشتی به نام نوسكو ، واحدهای مسکونی ساده در شمال و قبور پراکنده است. کاخ-آرامگاه دارای پنج سرداب آجری است که در زیر سه اتاق آن قرار دارد و از آجر و ملات، قیر طبیعی و گچ ساخته شده اند. از این کاخ آجر های لعابدار منقوش، نقاشی‌های دیواری ، گل میخ های لعاب دار ، تابلو های تزیینی موزاییکی ، درهای تزیین شده با شیشه های رنگی و حوضچه سنگی یافت شد .
محله تمنوس :
فاصله میان حصار میانی تا حصار درونی، محله تمنوس یا محوطه مقدس نام دارد. در این محدوده معابد متعددی برای الهه‌ها و خدایان ایلامی و خدایان فرهنگ های دیگر وجود داشته و به همین دلیل مقدس شمرده می شود. در این محله ۱۰ معبد کشف شده و از آن‌ها آجر های کتیبه دار به‌همراه نام خدایانی که معابد به آن ها اهدا شده ، به دست آمده است . با توجه به همین اسناد کتبی ، معابد بیشتری برای این محله طراحی شده بود که ساخت آن‌ها به‌علت مرگ شاه نیمه کاره رها شد.
چغازنبیل میراث جهانی
در سمت شرقی این محله، چهار معبد وجود دارد که متعلق به ایزدان پینیکیر، ایم (اداد)، شلا، شیموت و نین الی (بلت الی) و در پایان به نپراتپ هستند. این معابد به‌عنوان معابد شرقی شناخته می‌شوند.
دو معبد ساده و چهارگوش از دیگر معابد تمنوس هستد که در فاصله نزدیکی از حصار درونی ساخته شده‌اند.
چغازنبیل میراث جهانی
زیگورات چیست :
زیگورات که در زبان سومری زیقورات و در ایلامی زیقورتو نام دارد؛ نوعی معماری مذهبی و آیینی در دنیای باستان است که ساختاری برج مانند و قیفی شکل دارد.
زیگورات‌ها در واقع معبدی طبقه طبقه بودند که انسان را به خدایان نزدیک‌تر می‌کردند . این بناها در دوره هایی بابلی‌ها و آشوری‌ها در بین‌النهرین و در دوره ایلامی ها در ایران ساخته شده‌اند.
چغازنبیل با نمونه های مشابه فرق دارد و تفاوت زیگورات چغازنبیل با زیگورات های بین‌النهرین در این است که طبقات فوقانی زیگورات‌ها روی طبقات تحتانی بنا می‌شدند ؛ اما در چغازنبیل به‌گونه‌ای است که تمام طبقات شالوده مجزا دارند و همه آن‌ها از کف زمین ساخته شده‌اند.
چغازنبیل میراث جهانی
چغازنبیل چگونه کشف شد ؟
داستان کشف معبد چغازنبیل به سال ۱۹۳۹ میلادی برمی‌گردد . در این سال گروهی از اعضای شرکت نفت ایران و انگلیس در حین بازدید هوایی در حوالی محوطه چغارنبیل بودند که متوجه تپه بزرگ و محصور در میان دو دیوار می‌شوند .
یکی از زمین شناسان این گروه به نام براوان Brown از سطح محوطه چندین آجر کتیبه‌دار جمع‌آوری می‌‌کند و وجود چنین تپه‌ای را به هیئت باستان‌شناسی که در شوش مشغول کاوش بودند اطلاع می‌دهند.
از این زمان توجه باستان شناسان فرانسوی به اين محوطه جلب می‌شود .
در سال ۱۹۳۵ میلادی اولين بازديد باستان شناسان از اين محوطه توسط دو نفر از اعضای هيئت باستان شناسی فرانسوی به نام‌های ون در ميير (Meer) و لویی لوبرتون (Louis Le Breton) انجام شد.
پس از بازديدهای اوليه، کاوش‌های علمی در این محوطه آغاز شد که تا دهه‌های اخیر ادامه داشت.
عمده كاوش‌هايی كه به شناخت بیشتر از شهر دوراونتاش منجر شد ، توسط هيئت رومن گيرشمن ؛ باستان‌شناس فرانسوی صورت گرفت.
چغازنبیل میراث جهانی
چغازنبیل کجاست ؟
چغازنبیل در استان خوزستان قرار دار دارد و یکی از مکان های دیدنی شوش به شمار می‌رود .
این معبد در ۴۵ کیلومتری جنوب شهر شوش و ۳۵ کیلومتری غرب شهر باستانی شوشتر در نزدیکی منطقه باستانی هفت تپه واقع است .
چغازنبیل میراث جهانی
آدرس چغازنبیل: استان خوزستان، ۴۵ کیلومتری جنوب شهر شوشپ
